تخصیص ارز، فرآیندی است که در آن، ارز بین افراد، شرکت‌ها یا صنایع مختلف توزیع می‌شود. این فرآیند، توسط نهادهای دولتی یا خصوصی انجام می‌شود.
اگر علاقه‌مند به کسب اطلاعات بیشتر در مورد روش‌های تخصیص ارز واردات هستید، میتوانید با مشاوران بازرگانی ایمن تجارت کارامد تماس بگیرید و از قوانین جاری این عرصه اطلاع کسب کنید.
انواع ارز در ایران
ارز در لغت به معنای پول خارجی است! اما در علم اقتصاد، ارز به عنوان واحد پول رسمی یک کشور تعریف می‌شود که در مبادلات تجاری و اقتصادی بین‌المللی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در ایران، ارزها به 2 دسته کلی ارز آزاد و ارز دولتی تقسیم می‌شوند. و شاید این سوال در ذهنتان بوجود آمده باشد که منظور از ارز دولتی و ارز آزاد چیست؟ ارز آزاد ارزی است که در بازار آزاد مبادله می‌شود، قیمت آن بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می‌شود و معمولاً بالاتر از ارز دولتی است. ارز دولتی ارزی است که توسط دولت صادر و توزیع می‌شود و قیمت آن توسط دولت تعیین می‌شود.
به دلیل تحریم‌های خارجی، دولت ایران برای کنترل بازار ارز اقدام به تخصیص ارز دولتی به برخی از وارد کنندگان کالا و خدمات کرده است. ارز دولتی معمولاً با قیمتی پایین‌تر از ارز آزاد در اختیار واردکنندگان قرار می‌گیرد.
تفاوت ارز دولتی و ارز آزاد چیست؟ مزایا و معایب هر کدام
ارز آزاد که در مقابل ارز دولتی می‌باشد، ارزی است که نرخ آن در بازار آزاد و با توجه به شرایط عرضه و تقاضا تعیین شده و توسط صرافی‌ها و دلالان عرضه می‌شود.
ارز دولتی به واردات تمام کالاها تعلق نمی‌گیرد، بلکه کالاهای اساسی و مورد نیاز مردم جزو تخصیص ارز دولتی قرار گرفته، تا از این طریق قیمت تمام شده آنها کمتر شود. کالاهایی نظیر دارو، تجهیزات پزشکی و مواد غذایی تخصیص ارز دولتی برای آنها صورت می‌گیرد.
ارز دولتی به دولت این امکان را می‌دهد که نرخ ارز را کنترل کرده و به صنایع داخلی حمایت کند. این روش، توانمندی دولت را در مدیریت نرخ ارز و کنترل وابستگی به واردات به نمایش می‌گذارد. اما معایب آن نیز می‌تواند در ایجاد فرصت‌های فساد و نابسامانی در سیستم اقتصادی و تأثیرات نامناسب بر بازار مشاهده شود.
ارز آزاد به اقتصاد این امکان را می‌دهد تا در شرایط تحریم‌ها در بازارهای بین‌المللی فعالیت کند و صنایع داخلی را به تولید و صادرات ترغیب کند. این روش تشویقی به صادرات و کاهش وابستگی به واردات ایجاد می‌کند. اما مشکلات نوسانات نرخ ارز و تأثیرات آن بر قیمت کالاها و خدمات، به‌عنوان معایب این رویکرد مطرح می‌شوند.
استفاده از هرکدام از این روش‌ها در سیاق اقتصاد ایران دارای مزایا و معایب خود است. تعیین نیازها و شرایط اقتصادی به‌عنوان اولویت‌های اجتناب‌ناپذیر در تصمیم‌گیری برای انتخاب یک رویکرد ارزی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
تفاوت‌های اصلی ارز دولتی و ارز آزاد عبارتند از:
قیمت: قیمت ارز دولتی معمولاً پایین‌تر از ارز آزاد است.
محل مبادله: ارز دولتی در مرکز مبادلات ارزی مبادله می‌شود، اما ارز آزاد در بازار آزاد مبادله می‌شود.
شرایط دریافت: دریافت ارز دولتی معمولاً با شرایط خاصی همراه است، اما دریافت ارز آزاد هیچ شرطی ندارد.
اولویت‌بندی کالاها برای تخصیص ارز
تخصیص ارز دولتی به کالاهای وارداتی، بر اساس اولویت‌بندی کالاها انجام می‌شود. کالاهایی که برای تأمین نیازهای ضروری مردم یا حمایت از تولید داخلی ضروری هستند، در اولویت تخصیص ارز دولتی قرار دارند.
در گذشته، کالاهای گروه دوم و سوم در یک دسته قرار می‌گرفتند. اما با توجه به اهمیت مواد اولیه مورد نیاز کارخانه‌ها برای تولید و اشتغال، این کالاها به گروه دوم منتقل شدند. در حال حاضر، ارز دولتی تنها به واردات کالاهایی همانند جو، ذرت، گندم، دارو، تجهیزات پزشکی، روغن خام و انواع دانه‌های روغنی مانند سویا تخصیص یافته است.
برای دریافت ارز دولتی، واردکنندگان باید مدارکی مانند کارت بازرگانی، مجوز واردات کالا و قرارداد خرید کالا را به بانک‌های عامل ارائه دهند.
برای تخصیص ارز به کالاهای وارداتی، دولت آنها را بر اساس اهمیت و ضرورت، به 4 گروه تقسیم می‌کند:
گروه اول: کالاهای اساسی
کالاهای اساسی، کالاهایی هستند که برای تأمین نیازهای اولیه مردم ضروری هستند. این کالاها شامل مواد غذایی، دارو، لوازم پزشکی، سوخت و محصولات کشاورزی اساسی هستند. واردات کالاهای اساسی با ارز دولتی انجام می‌شود تا قیمت آنها برای مردم کنترل شود. تخصیص ارز به این گروه از کالاها به‌منظور حفظ استقرار سیستم اقتصادی، حفاظت از سلامت عمومی، و اطمینان از تأمین نیازهای اساسی جامعه صورت می‌گیرد.
گروه دوم: مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای
مواد اولیه، کالاهایی هستند که برای تولید سایر کالاها مورد نیاز هستند. کالاهای سرمایه‌ای نیز کالاهایی هستند که برای تولید یا ارائه خدمات استفاده می‌شوند. در کل این گروه شامل این موارد است: مواد اولیه صنایع، مواد شیمیایی، تجهیزات و دستگاه ها، قطعات و ماشین آلات
تخصیص ارز به این گروه از کالاها جهت تامین نیازهای تولید و صنعت، افزایش توانمندی تولیدی، و به‌روزرسانی فرآیندهای تولیدی انجام می‌شود. این اقدام به توسعه صنعت و افزایش سطح کیفیت و کارایی تولید در اقتصاد کمک می‌کند. واردات مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای برای حمایت از تولید داخلی انجام می‌شود.
گروه سوم: کالاهای واسطه
در فرآیند تخصیص ارز در ایران، گروه سوم (کالاهای واسطه‌ای) نیز اهمیت و اولویت خاص خود را دارد. البته اولویت‌بندی در این زمینه تحت تأثیر شرایط اقتصادی، سیاست‌های دولت، و نیازهای مختلف اقتصادی تغییر ممکن است.
کالاهای واسطه، کالاهایی هستند که در تولید سایر کالاها استفاده می‌شوند، اما خود به تنهایی قابل استفاده نیستند. واردات کالاهای واسطه برای تأمین نیازهای تولیدکنندگان انجام می‌شود.
برخی از کالاهای واسطه‌ای به شرح زیر است: تجهیزات و فناوری‌های حیاتی، تجهیزات و خدمات مرتبط با صنعت نفت و انرژی، خدمات مرتبط با تجارت و حمل‌و‌نقل، تجهیزات برقی و الکترونیکی، خدمات مشاوره و توسعه کسب‌وکار و تجهیزات حمل‌و‌نقل عمومی
گروه چهارم: سایر کالاها
محصولات و خدمات این گروه متنوع‌تر است و از گروه‌های قبلی مستقل‌تر هستند و ممکن است نیازمندی‌های مختلف اقتصادی را پوشش دهند. در این گروه، می‌توان به این موارد اشاره کرد: کالاهای مصرفی، لوازم داخلی و دکوراسیون، کالاهای غذایی، محصولات خدماتی، کالاهای الکترونیکی خرد شده(موبایل، لبتاپ و..)
کالاهایی که در گروه‌های اول تا سوم قرار نمی‌گیرند، در این گروه قرار می‌گیرند. واردات این کالاها با ارز آزاد انجام می‌شود.
روش تخصیص ارز دولتی به کالاهای وارداتی
دولت ایران برای کنترل بازار ارز و حمایت از تولید داخلی، ارز دولتی را به کالاهای وارداتی تخصیص می‌دهد. نحوه تخصیص ارز دولتی به کالاهای وارداتی به 5 روش زیر انجام می‌شود:
01 ارز نیمایی
در روش ارز نیمایی، صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند در سامانه نیما، ارز مورد نیاز خود را با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد خریداری کنند. این روش برای کالاهای مجاز، مانند مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی، کاربرد دارد.
02 ارز بانکی
در این روش، واردکنندگان کالاهای اساسی، مانند گندم، جو و ذرت، می‌توانند از بانک‌های عامل ارز دولتی دریافت کنند. این ارز با قیمتی پایین‌تر از بازار آزاد در اختیار واردکنندگان قرار می‌گیرد.
03 ارز اشخاص
این روش برای افراد خارج از کشور که قصد واردات کالا به ایران را دارند، کاربرد دارد. افراد خارج از کشور می‌توانند ارز دولتی را از بانک‌های عامل خریداری کنند.
04 واردات در برابر صادرات خود
در این روش، صادرکننده می‌تواند ارز حاصل از صادرات خود را برای واردات کالاهای مورد نیاز خود استفاده کند. برای این کار، صادرکننده باید به سامانه جامع تجارت مراجعه کند و درخواست خود را برای واردات کالا ثبت کند. سپس، بانک مرکزی، ارز مورد نیاز صادرکننده را به خود صادرکننده تخصیص می‌دهد.
05 واردات در برابر صادرات دیگران
در این روش، واردکننده می‌تواند از ارز خریداری شده از صادرکنندگان دیگر برای تأمین ارز مورد نیاز خود استفاده کند. برای این کار، واردکننده باید به سامانه جامع تجارت مراجعه کند و درخواست خود را برای دریافت ارز ثبت کند. سپس، بانک مرکزی، ارز مورد نیاز واردکننده را به صادرکننده دیگری تخصیص می‌دهد و صادرکننده نیز، ارز خود را به واردکننده می‌فروشد.
مراحل تخصیص ارز
تخصیص ارز وارداتی در ایران یک فرآیند پیچیده است که تحت نظارت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران (بانک مرکزی) انجام می‌شود. این فرآیند معمولاً شامل مراحل زیر می‌شود:
01 ثبت درخواست: واردکننده باید درخواست تخصیص ارز وارداتی را به نظام بانکی ارائه دهد. این درخواست شامل جزئیات مانند نوع کالا، مقدار، کشور مبدأ، و دیگر اطلاعات مربوط به تراکنش است.
02 ارزیابی درخواست: بانک مرکزی و سایر نهادهای مرتبط اطلاعات درخواست را ارزیابی می‌کنند و اعتبار آن را بررسی می‌کنند. این ارزیابی ممکن است شامل بررسی تطابق با قوانین و مقررات، ارزیابی مالی، و سایر عوامل باشد.
03 پرداخت گمرکی: پس از تخصیص ارز، واردکننده ملزم به پرداخت هزینه‌های گمرکی مرتبط با کالا خود می‌شود. این هزینه‌ها شامل گمرک و عوارض وارداتی می‌شوند.
04 پرداخت بانکی: پس از پرداخت هزینه‌های گمرکی، واردکننده موظف به پرداخت مبلغ مرتبط با ارز به بانک مرکزی می‌شود.
05 ترازنامه ارزی: واردکننده پس از پرداخت ارز به بانک مرکزی، ترازنامه ارزی خود را دریافت می‌کند که نشان‌دهنده تعداد و مقدار ارزی است که به حساب او تخصیص یافته است.
06 تحویل ارز به فروشنده خارجی: ارز تخصیص یافته به واردکننده برای پرداخت به فروشنده خارجی و تکمیل تراکنش وارداتی استفاده می‌شود.
توجه داشته باشید که این فرآیند ممکن است تحت تغییرات قوانین و مقررات مختلف قرار گیرد و وابسته به شرایط اقتصادی کشور باشد. واردکنندگان باید با آخرین تصمیمات و دستورالعمل‌های بانک مرکزی و سایر مراجع ذیربط آشنا باشند. برای آِشنایی با این قوانین میتوانید با کارشناسان ایمن تجارت کارامد تماس بگیرید.
نقش شرکت های بازرگانی در تخصیص ارز دولتی!
شرکت‌های بازرگانی نقش مهمی در تخصیص سریع ارز دولتی ایفا می‌کنند. این شرکت‌ها با داشتن تجربه و دانش کافی در زمینه واردات و صادرات، می‌توانند فرآیند تخصیص ارز دولتی را برای تجار و واردکنندگان تسهیل کنند.
از جمله خدماتی که شرکت های بازرگانی ارائه می‌دهند، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انجام امور مربوط به ثبت سفارش و صدور پروانه واردات: این امور شامل تکمیل فرم های ثبت سفارش، ارائه مدارک مورد نیاز، و پیگیری صدور پروانه واردات می‌شود.
- مشاوره دریافت ارز دولتی از بانک مرکزی: شرکت های بازرگانی با داشتن تجربه کار با بانک مرکزی در امور واردات، می توانند راهنمایی خوبی را برای تخصیص ارز دولتی و واردات کالاها داشته باشند.
- ارائه خدمات حمل و نقل و ترخیص کالا: شرکت های بازرگانی با داشتن قراردادهای همکاری با شرکت های حمل و نقل کالا و ترخیص کالا، می‌توانند کالاهای وارد شده را به سرعت و با صرفه جویی در هزینه ها، از گمرک ترخیص کنند.
شرکت بازرگانی ایمن تجارت کارآمد با سابقه‌ای طولانی در زمینه امور واردات، آماده ارائه مشاوره‌های تخصصی و پیگیری تخصیص ارز شما عزیزان است. برای دریافت مشاوره، میتوانید با شماره‌های مندرج در سایت تماس بگیرید.
