مرور زمان برای گمرک در هنگامی پیش بینی می شود، که بین گمرک و نیز صاحب کالا اصلاحی مبنی بر اختلاف و اشتباهی بین وجوه پرداختی و دریافتی به وجود بیاید.
در واقع وقتی گمرک به هنگام ترخیص کالا متوجه شود که اشتباهی در هنگام ترخیص کالا به دلیل تسریع در انجام تشریفات گمرکی رخ داده است و یا اینکه کالا در مسیر سبز قرار دارد، و در این بین وجوه کمتری را به صاحب کالا پرداخت و یا دریافت کرده است، مرور زمان پیش می آید.
در این حالت گمرک و یا صاحب کالا مطالبه ( در صورت دریافت وجه کمتر از صاحب کالا ) یا استرداد ( دریافت وجه بیشتر از صاحب کالا ) وجه را می کنند.
بنابراین اجازه ترخیص کالا زمانی به گمرک داده می شود، که ایرادی از لحاظ پرداختی به گمرک از طرف صاحب کالا وجود نداشته باشد. یا اینکه مجوز ترخیص کالا با مقررات عمومی صادرات و واردات کاملا منطبق است. در این صورت اجازه خروج کالا با صدور گواهی ترخیص به منزله آن است که صاحب کالا تمام تعهدات راجع به اظهار نامه گمرکی و قوانین مربوط به ترخیص را به طور کامل و صحیح پرداخت نموده است.
تعریف مرور زمان
طبق موضوع ماده 16 قانون امور گمرکی مرور زمان پیش بینی مهلتی که از طرفین برای استرداد و مطالبات در نظر گرفته شده می باشد.
همانطور که گفته شد مرور زمان برای رفع اثر اشتباه محاسبه و سایر موارد گمرکی که در مرحله ترخیص کالا رخ می دهد بوده و مدت زمان قانونی آن هشت ماه می باشد. طی این مدت هر دو طرف ( گمرک و صاحب کالا ) موظف هستند نسبت به مطالبه کسر دریافتی از طریق گمرک و یا مطالبه اضافه پرداختی اقدام کنند. شروع مرور زمان تاریخی که سند ترخیص صادر شده می باشد.
نکات و تعاریف مهم در مرور زمان شامل چهار نکته مهم بوده که در ادامه آنها را توضیح می دهیم.
مبدا مرور زمان
روزی که پروانه گمرکی به امضای رئیس یا قائم مقام گمرک محل تسلیم اظهارنامه می رسد همان تاریخ مبدا مرور زمان در نظر گرفته می شود. این تاریخ در ذیل پروانه های گمرکی به همراه مهر و امضا درج شده است، و برای اینکه از مبدا مرور زمان اطمینان حاصل شود، باید به این قسمت از پروانه های گمرکی مراجعه کرد.
چنانچه بعد از صدور پروانه برای کالا، که در آن تاریخ مبدا مرور زمان درج شده وجوه دیگری جهت تشریفات گمرکی و حتی امضای پروانه گرفته شود، و برای آن قبض درآمد یا قبض سپرده نیز صادر شد ، در این صورت باید تاریخ 0 جدید ( موخر) مبدا مرور زمان قرار گیرد.
اختلافاتی این چنین که راجع به نوع کالا توام با اسناد نادرست که بعد از ترخیص کالا از گمرک اتفاق می افتد، مهلت مرور زمان هم متفاوت خواهد بود، و مبدا مرور زمان تاریخ صدور سند نبوده، بلکه زمان خروج کالا از گمرک تاریخ آن می باشد.
انقطاع مرور زمان
کاری که باعث شود تا مرور زمان جاری نشود را انقطاع مرور زمان گویند. در واقع با این اقدام موجب می شویم که هر چند ماه یا چند سال هم که بگذرد در دعوی و پروانه باز باشد، و تا رسیدن به نتیجه نهایی مورد رسیدگی قرار بگیرد و در نتیجه مرور زمان جاری نگردد.
بنابراین در گمرک کافی است برای مهلت مرور زمان، هر یک از طرفین ( صاحب کالا یا گمرک)، مبلغ مورد درخواست خود را به صورت کتبی با ذکر شماره و مشخصات پرونده ( شماره اظهارنامه، شماره پروانه، نام گمرک محل و موضوع و مبلغ و سایر موارد خواسته شده طبق قانون) مطالبه و یا برای استرداد طرح نمایند.
البته مطالبه یا درخواست استردادی زمانی شرایط قاطع مرور زمان را پیدا می کند که مشمول موارد زیر باشد:
- در مهلتی که به عنوان مرور زمان در نظر گرفته شده به عمل آمده باشد.
- موضوع در مورد یک سند و لاغیر باشد
- ذکر کردن شماره کوتاژ اظهارنامه و شماره پروانه در در خواست کتبی
- درج نام گمرکی که مبدأ اختلاف بوده و اظهارنامه یا پروانه ای که در آنجا صادر شده است.
- ذکر مبلغ با قید عدد و حروف
در مورد رساندن این درخواست گمرک از طریق ابلاغ که طبق آئین دادرسی مدنی است، این کار را انجام می دهد. صاحب کالا نیز می تواند با مراجعه به گمرک مربوطه درخواست خود را تحویل دهد. یا اینکه به بازرسی گمرک ایران در صورت عدم دسترسی به گمرک تحویل داده و رسید خود را دریافت کند.
همینطور صاحب کالا می تواند درخواست خود را از طریق پست سفارشی ( پیشتاز ) تحویل دهد، و مطمئن شود که به موقع اقدام نموده است.
تعلیق مرور زمان
چنانچه یک یا چند روز و یا چند ماه از مهلت مرور زمان در نظر گرفته نشده و به شمارش نیاید را به اصطلاح تعلیق مرور زمان می گویند.
البته در گمرک به خصوص گمرک های محلی مرور زمان مشمول تعلیق به هر بهانه ای نخواهد بود، و طبق قانون مخدنی در بعضی موارد صورت می گیرد.
اسقاط مرور زمان
منظور از اسقاط مرور زمان این است که کسی که مورد خطاب طرف دیگر دعوی در مبحث مطالبه یا استرداد می باشد، از حق ایراد مرور زمان صرف نظر کند.
نکته مهمی که در موضوع اسقاط مرور زمان وجود دارد، حق استفاده صاحب کالا از اسقاط مرور زمان به نفع گمرک است. اما نماینده قانونی او در صورتی می تواند از این حق استفاده کند که در وکالت نامه صراحتا بیان شده باشد.
دیگر آنکه گمرک و یا اشخاصی که عهده دار وصول بیت المال هستند حق استفاده از اسقاط مرور زمان را ندارند.
توجه به برخی نکات در مرور زمان طبق ماده 16 قانون امور گمرکی
برای تفاوت های ناشی از اظهار خلاف در نوع جنس به همراه اسناد نادرست مرور زمان قانونی یک سال از تاریخ خروج کالا از گمرک می باشد.
منظور از اسناد نادرست هرگونه سندی که دارای مشخصات کالا است، ولی صاحب کالا ردیف کمتر تعرفه را پرداخت نموده است.
پس از مهر و امضای اظهارنامه و پروانه گمرکی توسط گمرک، دفتر کوتاژ پروانه به صاحب کالا با اخذ رسید ارائه می شود. سپس اظهارنامه از طریق مرکز جمع آوری اظهارنامه به بایگانی سرویس ارزیابی ارسال می گردد. دایره نیز به دلیل آغاز مرور زمان هشت ماه موظف است اظهارنامه ها را هر چه سریع تر به بازبینی گمرک ارجاع دهد.
پرونده های بازبینی
این پرونده ها شامل دو گروه مطالبات قطعی و مطالبات غیر قطعی می باشند. مطالبات قطعی که به صورت فرم های چاپی هستند، و به اسم مطالبه نامه کسری دریافتی به عنوان صاحب کالا ارسال می گردد.
در مطالبات غیر قطعی تا حصول نتیجه نهایی از بابت مطالبات قطعی فوق مرور زمان قانونی قطع می گردد. این مطالبات شامل حقوق و عوارض گمرکی، سود بازرگانی، هزینه ها واریته احتمالی می باشد.
پس از آنکه مطالبه نامه کسر دریافتی توسط ارزیاب امضا و بعد از آن توسط مسئول بازبینی نیز امضاء شد، به امضای مدیر کل گمرک اجرائی نیز می رسد. در صورتی که مودی ساکن شهرستان یا استان دیگری باشد، توسط گمرک اجرائی و یا در غیر اینصورت در محل سکونت مودی مراتب از طریق اداره کل دارائی به صاحب کالا. یا همان مودی ابلاغ می شود.
چنانچه نشانی صاحب کالا صحیح نباشد، ابلاغ قانونی و ناقص مرور زمان هشت ماهه به نماینده قانونی وی می رسد.
به محض دریافت ابلاغیه، صاحب کالا طبق ماده 16 و 297 آئین نامه اجرائی موظف است از تاریخ ابلاغ و رویت به مدت سی روز یا وجه مطالبه را پرداخت کند، و یا به موضوع اعتراض نماید.
در صورت اعتراض صاحب کالا به ابلاغیه، گمرک موضوع را مجدد بررسی کند. چنانچه طبق نظر مودی صحت ابلاغیه ( همان مطالبه نامه ) تایید شد، گمرک ختم مطالبه نامه را اعلام می کند. در غیر اینصورت جهت تایید مجدد با ذکر ادله مراتب مطالبه نامه را ابلاغ می نماید.
اگر در این حالت نیز مودی که ظرف مهلت سی روزه ( از تاریخ مطالبه اولیه ) و همینطور ظرف یک هفته از ابلاغ ثانویه نسبت به ارجاع پرونده به کمیسیون رسیدگی به اختلافات گمرکی اعتراض نکرد و یا وجه مورد مطالبه را پرداخت نکرد، در این مرحله عملیات اجرائی نسبت به پرداخت مطالبات از سوی صاحب کالا اجرا می گردد.
چنانچه مودی بعد از انقضای سی روزه اعتراض کرد، برگشت وجه مورد مطالبه مورد بررسی و رسیدگی قرار می گیرد. بعد از آنکه مطالبه نامه کسر دریافتی در مرحله عملیات اجرایی افتاد، از طرف گمرک حکمی طبق ماده 14 به گمرکات ابلاغ می شود.
توجه : هرگاه اعتراض پس از انقضای 30 روزه باشد رسیدگی موکول به تودیع وجه مورد مطالبه است .
پس ازآن که مطالبه نامه کسر دریافتی فوق مشمول عملیات اجرائی گردید ازطرف گمرک طی حکمی بشرح ذیل ابلاغ ماده 14 به گمرکات می شود.
بعد از ابلاغ نامه به کلیه گمرکات نسبت به رسیدگی مطالبه نامه کسر دریافتی و اعتراض صاحب کالا، تا اطلاع ثانوی نسبت به ترخیص کالای جدید مودی از طرف واحدهای احراز هویت خودداری و جلوگیری می شود. تا اینکه صاحب کالا از طریق واحدهای احراز هویت و بازبینی مجدد این واحد نسبت به تایید مبلغ بدهی طبق ماده 14 اقدام کند.
نکته: گمرکات باید به محض دریافت مبلغ مورد مطالبه طبق ماده 14 در خصوص مورد ( توسط گمرک صادر کننده نامه ) نسبت به ختم پرونده و مطالبه نامه هر چه سریع تر اقدام نماید.
گمرکات دیگر نیز با توجه به تایید مسئولیت ذیربط می توانند مبلغ مورد مطالبه را دریافت کنند، و مراتب را به گمرک مطالبه کننده اعلام نمایند. چنانچه نسبت به این موضوع بی توجهی از طرف گمرک صورت بگیرد، باعث هدر رفتن وقت صاحب کالا و نیز وقفه در کار اقتصادی او می شود.
تبصره: در صورتی که گمرک نتواند نتیجه عملیات اجرائی را طبق ماده 14 به سرانجام خوبی برساند. نامه ای از طرف دفتر حقوقی مراتب به ادارات کل امور اقتصادی و دارائی جهت اعمال بخش نامه اجرائی قانون مالیات های مستقیم نسبت به تامین وجه مورد مطالبه پرونده و حصول نتیجه به گمرکات اعلام و پرونده مختومه می گردد.